Đề bài: Đọc văn bản sau:
BA CÂU HỎI
Ngày nọ, có một người đến gặp nhà triết học Xô-cơ-rát (Hi Lạp) và nói: “Ông có muốn biết những gì tôi moiứ nghe được về người bạn của ông không?”.
– Chờ một chút – Xô-cơ-rát trả lời – Trước khi kể về người bạn tôi, anh nên suy nghĩ một chút và vì thế tôi muốn hỏi anh ba điều. Thứ nhất: Anh có hoàn toàn chắc chắn rằng những điều anh sắp kể là đúng sự thật không?
Ồ không – người kia nói- Thật ra tôi chỉ nghe nói về điều đó thôi và…
– Được rồi – Xô-cơ-rát nói- Bây giờ điều thứ hai: Có phải anh sắp nói những điều tốt đẹp về bạn tôi không?
– Không, mà ngược lại…
– Thế à? – Xô-cơ-rát tiếp tục- Câu hỏi cuối cùng: Tất cả những điều anh sắp nói về bạn tôi sẽ thật sự cần thiết cho tôi chứ?
– Không, cũng không hoàn toàn như vậy.
Xô-cơ-rát quay sang người khách và nói: ”…”
(Theo Phép mầu nhiệm của đời, Nxb Trẻ, HCM, 2004)
Theo anh (chị), Xô-cơ-rát sẽ nói với người khách như thế nào? Hãy bình luận về bài học rút ra từ câu chuyện trên.
Bài làm
1. Mở bài
Lời nói có sức mạnh vô cùng to lớn — nó có thể xây dựng niềm tin, nhưng cũng có thể phá hủy tình người. Câu chuyện “Ba câu hỏi” về nhà triết học Sô-crát không chỉ là một mẩu chuyện triết lý nhẹ nhàng mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về cách ta ứng xử với thông tin. Trước khi nói hay nghe một điều gì về người khác, ta cần tự hỏi: điều đó có thật không, có tốt đẹp không và có cần thiết không?
2. Thân bài
* Giải thích, nêu ý nghĩa câu chuyện và điền vào câu trả lời còn thiếu.
– Vị khách đến gặp Sô-crát để kể những gì vị ấy vừa nghe được về người bạn của ông. Sô-crát không tò mò, hiếu kì mà chỉ dành cho người khách ba câu hỏi: Câu hỏi thứ nhất là về tính chính xác của câu chuyện, câu hỏi thứ hai là tính tích cực của thông tin, câu hỏi thứ ba là về tính cần thiết của những điều vị khách sắp nói. Sô- crát không quan tâm xem nội dung của câu chuyện như thế’ nào mà chỉ cần biế’t ba yêu tố đó. Nếu như không đáp ứng ba yếu tố của ông đề ra, Sô-crát cũng không muốn biết câu chuyện đó diễn ra như thế’ nào. Quả vậy một câu chuyện khi thiếu tính chính xác, thông tin đưa ra cũng không tốt đẹp và lại không có lợi ích gì đến cả người nói và người nghe. Rõ ràng, Sô- crát đã đưa ra những tiêu chí thiếu tính chính xác, thông tin đưa ra cũng không tốt đẹp, cũng lại không có lợi ích gì đối với người nói và người nghe thì đó là câu chuyện không đáng kể, không cần thiết phải nghe. Rõ ràng Sô-crát đã đưa ra những tiêu chí chính xác để chọn lọc thông tin. Những tiêu chí ấy đã thể hiện rõ sự thông minh, cùng đạo đức cao quý của Sô- Crát.
– Câu nói cuối cùng của Sô-crát sẽ là lời tổng kết lại cho ba câu hỏi mà ông đã hỏi người khách. Câu nói đó có thể là , này anh bạn nếu những gì anh bạn kể ra sau đây là không có thật, không tốt đẹp và cũng không cần thiết cho cả anh và tôi thì việc gì anh phải kể?’. Câu chuyện về Sô- crát là một bài học đắt giá cho những căn bệnh nói xấu, rảnh rỗi những thông tin không cần thiết đồng thời cũng ngợi ca lối sống đẹp, chuẩn mực cho những người muốn làm chọn bổn phận của mình, không quan tâm đến những câu chuyện vừa thiếu chân thực, thiếu tốt đẹp, thiếu cần thiết.
* Phân tích, lí giải:
– Vì sao không nên đưa chuyện, bày đặt nói xấu người khác?
+ Không ai là hoàn hảo cả, người nào cũng có những khuyết điểm riêng. Con người sẽ trở nên nhỏ nhen tầm thường nếu như chỉ biết soi vào những điểm xấu của nhau. Đặt điều nói xấu người khác, bản than đã tự hạ thấp giá trị của mình, tự làm cho mình trở nên xấu xa tồi tệ, quan tâm đến những chuyện không phải của mình, đời sống con người cũng trở nên phức tạp, con người khó có thể tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn, sự thoải mái nhẹ nhàng khi giao tiếp với người khác.
+ Mỗi người đều có những bổn phận của riêng mình, những công việc riêng. Qũy thời gian của mỗi con người thường có hạn. Thời gian để đi nói chuyện về chuyện của người khác trong khi câu chuyện đó là câu chuyện thiếu chính xác, thiếu cần thiết và không mấy tốt đẹp, cả người nói và người nghe đã mất đi một quãng thời gian quí báu để làm những công việc có ích hơn.
+ Đặt điều nói xấu người khác sẽ làm cho những mối quan hệ của con người trở nên rạn vỡ. Đó có thể’ là mối quan hệ giữa người nói, người nghe với người được nhắc đến trong câu chuyện. Cuộc sống sẽ trở nên phức tạp, con người sẽ trở nên xa cách nếu chúng ta chỉ nhìn vào những nhược điểm của người khác để’ phê phán, chê bai, trách móc.
+ Mặt khác, sống đúng với bổn phận của mình, chỉ quan tâm những việc đáng quan tâm, không soi mói vào tật xấu, đời sống riêng tư của người khác, thì bản than, cuộc sống của mỗi con người sẽ trở nên tốt đẹp hơn. Những người như vậy luôn được người khác tôn trọng và ngợi ca.
– Làm thế nào để’ có lối sống trong sạch như Sô-Crát? Trước tiên con người cần bồi đắp cho mình lòng khoan dung: Khoan dung trước những lỗi lầm của người khác, khoan dung trước những yếu điểm của người khác. Mỗi người cần nhìn nhau bằng con mắt mở rộng hơn, yêu thương hơn thay vì soi mói vào những điểm xấu thì hay ghi nhận những điểm tốt, những điểm đáng yêu của mỗi con người. Bên cạnh đó con người phải tập học cách sống với đúng bổn phận của mình, không nên soi mói vào đời sống riêng tư của người khác. Có như vậy con người mới có thể hình thành lối sống chuẩn mực, sống biết người, biết ta.
( Ở mỗi luận điểm lớn cần có dẫn chứng thuyết phục)
* Phê phán: Trong cuộc sống ngày hôm nay, có biết bao nhiêu người giống vị khách kia, luôn soi mói vào đời sống riêng tư của người khác, thích nghe, thích kể những câu chuyện không có thật, không có lợi cũng không có liên quan đến mình. Với những kẻ như thế thì cuộc sống ngày càng trở nên phức tạp, những mối quan hệ càng trở nên bị rạn nứt. Bản than những người đó ngày càng trở nên nhỏ nhen, ích kỉ, tầm thường và để thời gian của mình càng trở nên vô nghĩa.
* Bình luận, liên hệ bản thân:
– Bài học mà Sô-crát để lại không lớn lao nhưng lại rất có ý nghĩa đối với mỗi chúng ta. Câu chuyện hướng đến chúng ta là một lối sống khác, một lối sống đẹp đẽ, trong sạch, cao thượng. Đó là lối sống của những người làm tròn bổn phận của mình, có sự quan tâm đúng mực tới cuộc sống của người khác. Sống được như Sô- Crát cuộc đời của mỗi người trở nên tốt đẹp hơn, đáng trân trọng hơn, đạo đức của mỗi con người trở nên cao quý hơn.
– Liên hệ bản thân: Người viết tự nhìn nhận lại bản thân mình, tự kiểm điểm lại bản thân mình xem đã sống như thế nào, có quan tâm đến việc không đáng quan tâm không, có nghĩ xấu, soi mói vào cuộc sống riêng tư của người khác không. Từ đó định hình cho mình một lối sống, một quan điểm sống đúng đắn.
– Sống sao cho đẹp, sống sao cho những người xung quanh thấy tôn trọng, yêu quý, có lẽ mỗi người đều tìm thấy câu trả lời thông qua câu chuyện của Sô – crát. Bài học ấy sẽ mãi đúng đắn ngay cả với thế’ giới hiên đại.
3. Kết bài
Câu chuyện ngắn gọn nhưng chứa đựng bài học đạo đức sâu xa: hãy biết kiểm soát lời nói, chọn lọc thông tin và tránh xa những chuyện thị phi, vô ích. Sống như Sô-crát – trung thực, bao dung và điềm tĩnh – giúp ta giữ tâm hồn thanh thản, các mối quan hệ bền vững và xã hội trở nên tốt đẹp hơn. Biết “giữ miệng” đúng lúc không chỉ là sự khôn ngoan mà còn là biểu hiện của nhân cách và trí tuệ.
