Đề bài: Nhà văn Nga Lê-ô-nôp khẳng định: “Tác phẩm nghệ thuật đích thực bao giờ cũng là một phát minh về hình thức và là một khám phá về nội dung”
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng trải nhiệm văn học của mình hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.
Bài làm
* Giới thiệu vấn đề nghị luận
Văn học, tự bản thân nó, là kết tinh của sự sáng tạo không ngừng nghỉ. Mỗi tác phẩm nghệ thuật đích thực đều mang dấu ấn cá nhân sâu sắc của người nghệ sĩ trong việc khám phá đời sống và tìm ra những cách biểu đạt mới mẻ. Chính vì vậy, nhà văn Nga Lê-ô-nôp đã từng khẳng định: “Tác phẩm nghệ thuật đích thực bao giờ cũng là một phát minh về hình thức và là một khám phá về nội dung.” Nhận định ấy không chỉ nêu bật bản chất sáng tạo của văn chương, mà còn cho thấy vai trò chủ động, đầy trách nhiệm và tài năng của người nghệ sĩ trong việc kiến tạo những giá trị nghệ thuật có sức sống lâu bền. Từ trải nghiệm văn học của bản thân, em càng thấm thía hơn chân lý sâu sắc này.
* Làm sáng tỏ ý kiến
Giải thích
– Tác phẩm nghệ thuật đích thức: là một công trình nghệ thuật ngôn từ, đó là kết quả của một quá trình sáng tạo, lao động trí óc miệt mài của tác giả, là tác phẩm gắn với đòi sống, thể hiện chân lí, đem lại cho người đọc những khám phá bất ngờ của người nghệ sĩ qua tác phẩm
– Phát minh về hình thức: Tìm ra cái mới trong hình thức thể hiện như câu từ, cấu trúc, giọng điệu, tình huống, thể loại…
– Khám phá về nội dung: Thể hiện những tư tưởng, quan niệm mới mẻ của nhà văn về cuộc sống, xã hội
-> Câu nói nhấn mạnh một tác phẩm đích thực phải mới cả về phương diện nội dung và hình thức thể hiện. Một tác phẩm văn học có đứng vững được trong lòng người hay không chính là nhờ tài năng và phẩm chất của người nghệ sĩ. Phải qua bàn tay nhào nặn tài hoa của nhà văn, mỗi tác phẩm mới thực sự là một công trình sáng tạo nghệ thuật. Sáng tạo nghệ thuật là một thứ sáng tạo tinh thần. Nó không sản xuất theo dây chuyền công nghệ mà phụ thuộc vào ý kiến chủ quan của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ là người quyết định sự ra đời của tác phẩm. Và tác phẩm văn học là một công trình sáng tạo nghệ thuật chỉ khi lao động của nghệ sĩ đúng là lao động sáng tạo. Nhà văn có vai trò quan trọng trong quy trình sáng tạo.
Lí giải: Vì sao tác phẩm nghệ thuật đích thực bao giờ cũng là một phát minh về hình thức và là một khám phá về nội dung
Xuất phát từ đặc trưng văn học
+ Bất kỳ một tác phẩm văn học nghệ thuật nào cũng có mối quan hệ hữu cơ giữa hai mặt cốt lõi là hình thức nghệ thuật và nội dung tư tưởng. Đó cũng chính là mối quan hệ của cái biểu đạt và cái được biểu đạt.
+ Mỗi một tác phẩm phải là một sự hiện diện của nhà văn đối với cuộc đời. Do vậy, cái mới, cái độc đáo trong phong cách của người sáng tác phải thể hiện ở sự tìm tòi cái mới về nội dung và hình thức
+ Nghệ thuật vốn không chấp nhận sự sao chép và cũng không đi theo đường mòn. Bởi vậy, thước đo giá trị của một tác phẩm văn học là ở những cái mới mà nhà văn đã sáng tạo nên, nghĩa là những “phát minh về hình thức và khám phá về nội dung”.
Xuất phát từ vai trò sáng tác nhà văn: Tại sao mỗi tác phẩm phải là một phát minh về hình thức và một khám phá về nội dung?
+ Phát minh về hình thức trong tác phẩm là : Hình thức của tác phẩm có thể biết đến là các biện pháp nghệ thuật, các từ ngữ (thể loại, ngôn ngữ, kết cấu, hình ảnh, giọng điệu, biện pháp tu từ …) được tác giả sử dụng để truyền đạt ý nghĩ của mình. Vì vậy nếu nội dung hay mà ngôn từ sáo rỗng, cao siêu, khó hiểu thì cũng chẳng thể truyền đạt được gì đến với người đọc.
+ Khám phá về nội dung trong tác phẩm văn học là : Tức là nhà văn phải sáng tạo ra cái mới, cái độc đáo mà chưa ai sáng tạo ra. Sự mới mẻ trong cách thể hiện nội dung là một điều rất cần thiết đối có một tác phẩm thật sự có giá trị.
Nhà văn phải biết tìm tòi, phải biết khám phá sáng tạo, phải lao động rất công phu và nhọc nhằn mới tìm được cho mình một lối nói, một kiểu viết, một phong cách thể hiện sao cho không giống ai.
– Xuất phát từ mối quan hệ nội dung và hình thức trong tác phẩm: nội dung và hình thức trong tác phẩm có quan hệ mật thiết với nhau. Mỗi cái sáng tạo phải thể hiện cả từ nội dung đến hình thức. Trong một tác phẩm văn học, nội dung và hình thức không tách rời nhau, vì thế, nhà văn khám phá, sáng tạo cũng phải tuân theo quy luật thống nhất của hai phương diện ấy.
=> Trong tác phẩm văn học, nội dung và hình thức bao giờ cũng thống nhất hữu cơ, biện chứng với nhau “nội dung và hình thức gắn bó như tâm hồn với thể xác”. Sự gắn bó này là kết quả sáng tạo chứa đựng tài năng và tâm huyết của nhà văn và những tác phẩm văn học có giá trị lớn thì càng chứng tỏ sự thống nhất cao độ giữa nội dung và hình thức.
Chứng minh: Phân tích, chứng minh làm sáng tỏ nhận định qua một số tác phẩm tiêu biểu: Thí sinh có thể tùy chọn các tác phẩm để làm sáng tỏ vấn đề. Tuy nhiên, cần đảm bảo các yêu cầu sau:
– Số lượng tác phẩm: từ 02 tác phẩm trở lên.
– Chọn được dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện (cả thơ và truyện ngắn).
– Mỗi tác phẩm được chọn cần mang nội dung nhân văn sâu sắc
+ Chỉ ra và phân tích tác phẩm nghệ thuật là cái sáng tạo độc đáo của nhà văn trong tác phẩm về cả nội dung và hình thức qua chi tiết nào?
+ Bằng năng lực của mình, sáng tạo ra tác phẩm văn học như một phát minh về nội dung và khám phá về hình thức
(Lưu ý: Vì yêu cầu chứng minh bằng trải nghiệm văn học nên trong quá trình chứng mình nếu thí sinh điểm dẫn chứng có dừng lại phân tích để nhấn mạnh vấn đề nghị luận thì được chấp nhận là đã phân tích một đơn vị tác phẩm. Nếu phần điểm dẫn chứng thí sinh chỉ liệt kê tên tác phẩm thì phần chứng minh sâu bắt buộc phải phân tích từ hai tác phẩm/đoạn trích trở lên).
* Bàn luận, mở rộng:
– Đánh giá tính đúng đắn, toàn diện của ý kiến
+ Câu nói trên như một tiêu chuẩn để đánh giá một tác phẩm văn học đích thực phải là sự sáng tạo về cả nội dung và hình thức.
– Yêu cầu đối với người sáng tác
+ Yêu cầu đối với người cầm bút phải tạo ra đươc cái riêng, cái mới mẻ trong nội dung và hình thức thể hiện.
+ Cái nhìn nghệ thuật ấy phải mới, phải có sức sáng tạo riêng và phải chứa đựng những trải nghiệm riêng của nhà văn trong hành trình khám phá cuộc sống. Nếu nói văn học là lĩnh vực của cái mới, thì ý nghĩa của nó chủ yếu ở chỗ: nhà văn đã biết vượt lên những cái chung, những mặt bằng quen thuộc để trình bày ý tưởng, tiếng nói riêng biệt của mình trong một cách nói cũng hết sức mới mẻ.
+ Nam Cao khẳng định “Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiều mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp nhưng người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguổn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có.”
– Yêu cầu người tiếp nhận: Khi thưởng thức và trân trọng những sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ. Khi đọc tác phẩm văn học, người đọc không nên lạnh lùng, thờ ơ mà cần thưởng thức bằng cả trái tim và khối óc để cảm nhận được những trăn trở, nỗi niềm mà người nghệ sĩ gửi gắm qua tác phẩm, từ đó trở thành những người đồng sáng tạo với nghệ sĩ.
* Kết thúc vấn đề nghị luận
Ý kiến của nhà văn Lê-ô-nôp là một tuyên ngôn nghệ thuật đầy thuyết phục, vừa mang tính khẳng định, vừa là lời nhắc nhở đối với những người cầm bút: nếu không có sáng tạo, không có phát minh hình thức và khám phá nội dung, thì văn học sẽ trở nên nghèo nàn và tẻ nhạt. Một tác phẩm chỉ trở thành nghệ thuật đích thực khi nó mở ra trước mắt người đọc những góc nhìn mới mẻ về cuộc sống, được thể hiện bằng một hình thức độc đáo, giàu cá tính. Và với người tiếp nhận, sự rung động, đồng cảm và tư duy sâu sắc chính là cách để chúng ta đồng hành cùng nhà văn trong hành trình sáng tạo và làm mới thế giới tinh thần của chính mình.
