Đề bài: “Viết văn là đem đến cho tâm hồn người ta đồng thời sự yên ổn và không yên ổn, cùng một lúc vừa cởi giải vừa gây băn khoăn, thắc mắc.”
(Trích “Nguyễn Minh Châu, Trang giấy trước đèn”, Tôn Phương Lan sưu tầm, tuyển chọn và giới thiệu, NXB KHXH, 2002, tr.328)
Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng trải nghiệm văn học, hãy làm sáng tỏ.
Bài làm
* Giới thiệu vấn đề nghị luận: dẫn dắt, nêu vấn đề, trích ý kiến.
Văn chương từ lâu đã được xem là ngọn lửa sưởi ấm tâm hồn con người, là tiếng nói dịu dàng nhưng cũng đầy ám ảnh về những điều sâu xa trong cuộc sống. Không chỉ giúp con người tìm thấy sự bình yên giữa cuộc đời xô bồ, văn học còn khơi lên trong họ những câu hỏi day dứt, những trăn trở không dễ cắt nghĩa. Bàn về vai trò đặc biệt ấy của văn chương, có người đã từng nhận định: “Viết văn là đem đến cho tâm hồn người ta đồng thời sự yên ổn và không yên ổn, cùng một lúc vừa cởi giải vừa gây băn khoăn, thắc mắc.” Nhận định sâu sắc này không chỉ thể hiện bản chất hai chiều của tác phẩm văn học mà còn khẳng định vai trò không thể thay thế của người nghệ sĩ trong việc dẫn dắt người đọc đi qua cả những khoảnh khắc an lành lẫn những nỗi niềm thao thức.
* Triển khai vấn đề nghị luận:
Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau có thể không giống như đáp án, tuy nhiên cần có sức thuyết phục, không vi phạm các chuẩn mực đạo đức và pháp luật, đảm bảo được các ý cơ bản sau:
– Giải thích nhận định:
+ Sự yên ổn: trạng thái an tâm, thanh thản, tự do trong tâm hồn
+ cởi giải: đem đến sự chia sẻ về cảm xúc, trạng thái nhẹ nhàng.
+ gây băn khoăn, thắc mắc: gieo lên một ý nghĩ, khơi mở nhận thức, tiếp tục có nhu cầu hiểu biết, khám phá về con người và cuộc sống.
-> Nhận định trên bàn về giá trị ý nghĩa của tác phẩm văn học đối với người đọc. Một tác phẩm có giá trị là tác phẩm có khả năng làm cho tâm hồn người đọc bình an, thanh thản, trong sáng hơn, nhận thức được mở mang hơn; đồng thời thôi thúc người đọc tiếp tục suy nghĩ và khám phá về cuộc sống.
– Lí giải:
+ Xuất phát từ chức năng, giá trị của văn học:
++ Văn học làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn; biết bối rối, xao xuyến, rung động trước cái đẹp; biết yêu, biết ghét nhiều hơn…
++ Văn học nhận thức, lý giải hiện thực bằng hình ảnh, hình tượng, bằng cảm xúc. Mỗi tác phẩm Văn học như cuốn bách khoa toàn thư về hiện thực cuộc sống, con người. Bạn đọc đến với tác phẩm không chỉ để tìm kiếm sự thanh thản trong tâm hồn mà còn giúp mở mang nhận thức; thúc đẩy suy ngẫm, chiêm nghiệm, khám phá để giải toả những băn khoăn, thắc mắc.
+ Xuất phát từ sứ mệnh của một nhà văn chân chính: là người dẫn đường đến với những miền đất mới, đến với xứ sở của cái đẹp…thông qua đứa con tinh thần của mình (tác phẩm văn học) giúp người đọc vừa nâng cao nhận thức, tự hoàn thiện nhân cách của mình vừa đánh thức, khơi dậy trong họ những suy nghĩ, cảm xúc
+ Xuất phát từ mối quan hệ giữa nhà văn – tác phẩm – bạn đọc
– Chứng minh: Hs chọn 2 tác phẩm thuộc 2 thể loại khác nhau, 2 thời kỳ khác nhau để làm sáng tỏ các luận điểm:
+ Luận điểm 1: Tác phẩm văn học đem đến cho người đọc sự bình an, thanh thản trong tâm hồn (hay những điều yên ổn chính là sự sâu lắng, là cái đẹp trong cuộc sống mà nhà văn mang đến cho người đọc)
+ Luận điểm 2: Tác phẩm văn học còn khơi gợi, đánh thức băn khoăn, thắc mắc, nghĩ suy cho người đọc (hay đó chính là sự đánh thức những trăn trở, suy nghĩ và cảm xúc)
+ Luận điểm 3: Những đặc sắc, độc đáo về nghệ thuật của tác phẩm cũng khơi gợi cảm xúc, ấn tượng cho người đọc
– Bàn luận, mở rộng, nâng cao:
+ Nhận định trên mang tính lí luận sâu sắc: bàn về giá trị, ý nghĩa của tác phẩm văn học; đồng thời những yên ổn và không yên ổn mà tác phẩm tạo ra chính là mối quan hệ giữa nhà văn – tác phẩm – bạn đọc. Tác phẩm đánh thức những suy nghĩ, cảm xúc trong người đọc là tác phẩm còn được tiếp tục đồng sáng tạo.
+ Bài học cho người sáng tạo và người tiếp nhận
* Kết thúc vấn đề nghị luận
Văn học chân chính không chỉ là chiếc gối êm cho tâm hồn mỏi mệt, mà còn là chiếc gương soi vào những góc khuất sâu thẳm trong mỗi con người. Như nhận định trên đã khẳng định, một tác phẩm hay là khi nó vừa vỗ về trái tim, vừa khuấy động trí óc; vừa đem lại bình yên, lại vừa làm bật dậy những câu hỏi nhức nhối về cuộc sống, con người và chính bản thân ta. Đó cũng là lý do vì sao, suốt chiều dài lịch sử, văn học luôn đồng hành cùng nhân loại – để người đọc không chỉ sống sâu sắc hơn, mà còn nghĩ nhiều hơn, hiểu mình và hiểu người hơn. Đó chính là sứ mệnh lớn lao và vẻ đẹp bất tận của văn chương.
