1. Yêu cầu cần đạt của bài văn nghị luận xã hội theo chương trình 2018
| Lớp 6 | Lớp 7 | Lớp 8 | Lớp 9 |
| Bước đầu biết viết bài văn trình bày ý kiến về một hiện tượng mà mình quan tâm: nêu được vấn đề và suy nghĩ của người viết, đưa ra được lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ cho ý kiến của mình. (ý kiến, lí lẽ, bằng chứng; bài trình bày ý kiến về một hiện tượng trong học tập, đời sống) | – Bước đầu biết viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống trình bày rõ vấn đề và ý kiến (tán thành hay phản đối) của người viết; đưa ra được lí lẽ rõ ràng và bằng chứng đa dạng.
|
– Bước đầu biết viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống trình bày rõ vấn đề và ý kiến (tán thành hay phản đối) của người viết; đưa ra được lí lẽ rõ ràng và bằng chứng đa dạng.
|
– Viết được một bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết; trình bày được giải pháp khả thi và có sức thuyết phục.
|
2. Những kiến thức cơ bản về viết bài văn nghị luận xã hội
Khái niệm
– “Nghị luận là một thể loại văn học đặc biệt, dùng lí lẽ, phán đoán, bằng chứng để bàn luận về một vấn đề nào đó (chính trị, xã hội, văn học nghệ thuật, triết học, đạo đức). Vấn đề được nêu ra như một câu hỏi cần giải đáp, làm sáng tỏ. Luận là bàn về đúng, sai, phải, trái, khẳng định điều này, bác bỏ điều kia, để người ta nhận ra chân lí, đồng tình với mình, chia sẻ quan điểm và niềm tin của mình. Sức mạnh của văn nghị luận là ở sự sâu sắc của tư tưởng, tình cảm, tính mạch lạc, chặt chẽ của suy nghĩ và trình bày, sự thuyết phục của lập luận. Vận dụng các thao tác như giải thích, phân tích, chứng minh, bác bỏ, so sánh…”
-Nghị luận xã hội là những bài văn bàn về những vấn đề diễn ra xung quanh đời sống, xã hội. Đề tài của dạng bài nghị luận xã hội cũng hết sức rộng mở. Nó gồm tất cả những vấn đề về tư tưởng, đạo lí, một lối sống đẹp, một hiện tượng tích cực hoặc tiêu cực trong cuộc sống hàng ngày, vấn đề thiên nhiên môi trường, vấn đề hội nhập, toàn cầu hoá… Nghĩa là, ngoài những tác phẩm nghị luận văn học (lấy tác phẩm văn học, nhà văn làm đối tượng), tất cả các dạng văn bản viết khác đều có khả năng được xếp vào dạng nghị luận xã hội, chính trị.
– Bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết thuộc kiểu bài nghị luận xã hội, trong đó, người viết nêu lí lẽ, bằng chứng để phân tích một vấn đề cần giải quyết, từ đó, đưa ra những giải pháp khả thi, thuyết phục cho vấn đề.
Phân biệt kiểu bài nghị luận về một vấn đề cần giải quyết (lớp 9) với kiểu bài nghị luận về một vấn đề đời sống (đã học ở lớp 7,8)
| Bài văn nghị luận về một vấn đề đời sống (đã học ở lớp 7,8) | Bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết (lớp 9) | |
| Mục đích giao tiếp | Giúp người đọc hiểu được vấn đề và từ đó thuyết phục người đọc tin vào những quan điểm của người viết vào vấn đề của đời sống. | Giúp người đọc hiểu được bản chất của vấn đề; thuyết phục người đọc tin và thực hiện theo những giải pháp người viết đề xuất về vấn đề cần giải quyết. |
| Vấn đề cần bàn luận | Một vấn đề của đời sống (có thể là tích cực hoặc tiêu cực). | Một vấn đề trong đời sống cần phải giải quyết (tiêu cực, gây ra những tác hại không mong muốn cho đời sống). |
| Hệ thống luận điểm | – Luận điểm 1: Quan điểm thứ nhất về vấn đề.
– Luận điểm 2: Quan điểm thứ hai về vấn đề. – Luận điểm:……….. |
– Luận điểm 1: Phân tích vấn đề cần giải quyết.
– Luận điểm 2: Những giải pháp khả thi để giải quyết vấn đề. |
Những yêu cầu chung khi viết bài nghị luận xã hội
– Phải đọc kĩ đề, phân biệt được đề thuộc kiểu (dạng) nào.
– Nắm được cấu trúc từng loại, từng dạng để bám vào viết cho đúng.
– Nội dung trọng tâm, lời văn, câu văn, đoạn văn viết phải cô đúc, ngắn gọn. Lập luận phải chặt chẽ, cảm xúc phải trong sáng, lành mạnh.
– Không lấy dẫn chứng chung chung mà phải có tính thực tế và thuyết phục.
– Phải đọc kĩ đề, gạch chân dưới những từ, cụm từ quan trọng để giải thích và lập luận cho đúng. Những từ, cụm từ này phải thường xuyên được nhắc lại trong các luận điểm.
– Có năng lực thâu tóm, nắm bắt các vấn đề xã hội xảy ra ngoài cuộc sống.
– Mạnh dạn đề xuất quan điểm, cách nghĩ của bản thân, lập luận sao cho thuyết phục được người đọc.
– Biết lật ngược vấn đề, soi chiếu vấn đề ở nhiều khía cạnh để luận bàn – yêu cầu đòi hỏi bản lĩnh của người viết.
Yêu cầu khi làm bài nghị luận về một vấn đề cần giải quyết
Yêu cầu chung.
– Nêu được vấn đề cần giải quyết trong đời sống xã hội (liên quan quan đến sự phát triển của đất nước, đời sống của cộng đồng, quyền lợi và nghĩa vụ của cá nhân…) để bàn luận.
– Trình bày được bản chất, phạm vi tác động của vấn đề đối với đời sống xã hội (theo hướng tích cực hoặc tiêu cực); tổ chức được hệ thống luận điểm chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, bằng chứng xác thực và tiêu biểu.
– Nêu được ý kiến trái chiều và vấn đề bàn luận để phản bác một cách có cơ sở.
– Đề xuất các giải pháp khả thi để giải quyết những bất cập trong phạm vi vấn đề.
Một số lưu ý khi viết bài
– Bám sát yêu cầu của kiểu bài và dàn ý đã lập để triển khai các phần của bài viết. Rút kinh nghiệm từ việc viết bài văn nghị luận xã hội (ở các bài trước), từ việc đọc văn bản nghị luận ở bài học này cũng như qua tìm hiểu bài viết tham khảo, hướng dẫn học sinh vận dụng linh hoạt kĩ thuật viết các phần của bài văn.
– Có thể mở bài bằng lối trực tiếp (giới thiệu nhanh vấn đề nghị luận) hoặc gián tiếp (dùng một mẩu chuyện, một thông tin, một câu nói nổi tiếng hoặc nêu ý tưởng phản…. để dẫn đến vấn đề bàn luận).
– Khi triển khai các luận điểm của phần Thân bài, cần đặc biệt chú ý việc sử cách trình bày lí lẽ và nêu bằng chứng để tăng sức thuyết phục của bài văn nghị luận (quan sát cách trình bày lí lẽ và nêu bằng chứng ở các văn bản đọc và bài viết tham khảo để học tập cách viết)
– Kết bài nên liên hệ tới trách nhiệm của mỗi người trong việc giải quyết vấn đề
