Đề bài:
Con nhớ mẹ! Lửa hồng soi tóc bạc
Năm con đau, mẹ thức một mùa dài
Con với mẹ không phải hòn máu cắt
Nhưng trọn đời con nhớ mãi ơn nuôi
Nhớ bàn sương sáng, nhớ đèo mây phủ
Nơi nao qua, lòng lại chẳng yêu thương?
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn!
(Trích Tiếng hát con tàu – Chế Lan Viên, Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2017, trang 144)
Anh (Chị) hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) nêu suy nghĩ của mình về hai câu thơ:
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn!
I. Hướng dẫn viết
1. Giải thích
– Nội dung hai câu thơ: tình cảm gắn bó với vùng đất đã đi qua và đã sinh sống với biết bao kỉ niệm vui, buồn…
– Ta ở – đất ở: đất là nơi chúng ta sinh sống, làm việc hoặc là nơi ta tham quan tìm hiểu.
– Ta đi – đất hóa tâm hồn: khi đi xa, vùng đất ta sinh sống sẽ là một góc tâm hồn, một phần tình cảm không thể thiếu được.
2. Khẳng định mặt đúng và bác bỏ mặt sai
– Câu thơ của Chế Lan Viên đúng:
– Vùng đất ta sống: ngoài nơi ta sinh hoạt tồn tại làm việc còn là nơi cho ta vẻ đẹp thiên nhiên con người, có nhiều mối quan hệ khác…
– Vùng đất ta sống chứa đựng nhiều kỉ niệm, tình cảm: bạn bè, gia đình, cảnh vật, con người…
– Chế Lan Viên nói đúng quy luật tình cảm của con người: yêu thương xa nhưng nhớ.
3. Dẫn chứng:
– Bản thân, thực tế cuộc sống.
– Dẫn chứng văn học:
– Đất khách mười mưa sương! Về thăm quê ngoảnh lại Ê-đô là cố hương (Thơ HaiCur.)
– Vô đoan cảnh đồ Tang Càn thụy/ Khước vọng Tinh Châu thị cố hương. (Dịch: Qua bến Tang Càn vô tích nữa/ Tinh Châu ngoảnh lại đã thành quê.)
(Trích Qua bến Tang Càn – Giả Đảo.)
4. Bàn luận và mở rộng
– Phê phán: những con người vô tâm vô cảm.
– Ý nghĩa: câu thơ của Chế Lan Viên gợi nhắc tình yêu hương đất nước, tình yêu gắn liền với trách nhiệm.
– Bài học: nhớ quê hương, nâng niu, có trách nhiệm với vùng đất mình đã sống.
II.Bài văn mẫu
“Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn!”
đã gợi lên một triết lý sâu sắc về sự gắn bó giữa con người và mảnh đất mình từng sống, từng đi qua. Câu thơ đầu tiên nhấn mạnh thực tế rằng khi ta đang ở một nơi nào đó, vùng đất ấy đơn thuần chỉ là không gian sinh hoạt, học tập, làm việc hoặc tham quan. Tuy nhiên, đến câu thơ thứ hai, tác giả khẳng định rằng khi rời đi, chính những kỷ niệm đã khiến mảnh đất ấy trở thành một phần trong tâm hồn ta. Những nơi ta từng gắn bó không chỉ đơn thuần là địa điểm mà còn chất chứa bao kỷ niệm vui buồn, hình bóng con người và dấu ấn thời gian. Câu thơ của Chế Lan Viên hoàn toàn đúng vì vùng đất ta sống không chỉ là nơi để tồn tại mà còn mang đến những giá trị văn hóa, thiên nhiên và con người. Đó là nơi có gia đình, bạn bè, có những mối quan hệ và kỷ niệm khắc sâu trong tâm trí. Con người thường có xu hướng khi ở gần thì không để ý, nhưng khi xa rồi mới thấm thía giá trị của nó. Đây là quy luật chung của tình cảm: yêu thương, gắn bó, chỉ khi rời xa mới cảm nhận được hết sự quan trọng. Thực tế đã chứng minh điều đó. Nhiều người chỉ khi đi xa quê hương mới thấu hiểu tình cảm dành cho nơi mình đã lớn lên. Trong văn học, Hai-kư cũng từng viết: “Về thăm quê ngoảnh lại/ Ê-đô là cố hương”, thể hiện sự thay đổi trong nhận thức khi rời xa nơi chốn thân quen. Tương tự, nhà thơ Giả Đảo trong bài Qua bến Tang Càn cũng diễn tả nỗi hoài niệm quê hương khi phải đi xa. Từ hai câu thơ này, ta cũng có thể rút ra nhiều bài học. Nó nhắc nhở chúng ta không chỉ yêu quý mà còn có trách nhiệm với vùng đất mình từng gắn bó. Quê hương không chỉ là nơi để nhớ về mà còn là nơi cần được nâng niu, xây dựng và phát triển. Đồng thời, câu thơ cũng phê phán những con người vô tâm, sống vô cảm với nơi mình từng gắn bó, chỉ nhận ra giá trị của nó khi đã quá muộn. Như vậy, hai câu thơ của Chế Lan Viên không chỉ là một lời nhắc nhở về tình yêu quê hương, mà còn là một triết lý sống: hãy trân trọng những gì đang có trước khi phải nói lời chia xa.
