Đề bài
Đọc bài thơ dưới đây:
Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đầy o nhánh gian
Con không được cưới giễu họ
Dù họ hôi hám da tàn.
Nhà mình sát họ, họ đến
Có chó thì cứ la bảo
Còn không họa bao giờ giết
Ngủ không lo họ nổi nao.
Con chó nhà mình rất hư
Hễ thấy ăn mày là cắn
Con phải răn dạy nó đi
Nếu không thì con đêm bán.
Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vặn xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này.
(Trích Dặn con – Trần Nhuận Minh – 100 bài thơ hay thế kỉ XX)
Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của Anh (Chị) về lời cha dặn con ở khổ thơ:
Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vặn xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này.
I. Hướng dẫn viết
1. Mở đoạn
– Lòng yêu thương con người, đó là hạt nhân cơ bản, cốt lõi, bài học mà ở bất kì nơi đâu, bất kì thời đại nào con người ta cũng cần phải có.
– Bài thơ Dặn con của Trần Nhuận Minh là một bài thơ thấm thía bởi đề cập đến một cách ứng xử rất mực chân tình với những người bất hạnh quanh ta.
2. Khái quát nội dung của khổ thơ
– Khổ cuối: thương người cơ nhỡ, bất hạnh là thương chính mình: Mình tạm gọi là nó ấm/ Ai biết cơ trời vận xoay/ Lòng tốt gửi vào thiên hạ/ Biết đâu nuôi bố sau này.
->Có thể nói, mạch của bài thơ đi đến đạo lí tình thương: Lá lành đùm lá rách; Thương người như thể thương thân. Đoạn thơ là lời của người cha nói với con: cuộc sống hiện tại con đang tạm gọi là no ấm, đấy ẩn chứa nhiều rủi ro. Nhưng ai có thể biết trước được cuộc sống trong tương lai của mình giàu sang phú quý hay cơ cực bần hàn? Mọi lòng tốt của mình đến với mọi người, biết đâu sau này nếu có “sa cơ lỡ vận” mọi người lại sẵn lòng giúp đỡ mình.
3. Suy nghĩ về lời cha dặn
– Những lời người cha dạy con tuy chỉ dựa trên một sự việc, hiện tượng ta thường gặp nhưng thể hiện một thái độ, một đạo lí sống. Đó là một thái độ, một đạo lí sống thân thiện, tốt đẹp, nhân tình và thực tế.
– Bởi lẽ:
+ Mọi người sinh ra ai cũng có quyền sống, quyền bình đẳng, quyền mưu cầu hạnh phúc. Nhưng không phải ai cũng hạnh phúc và sung sướng như nhau. Mọi người sống trên đời đều có một hoàn cảnh, một số phận riêng không ai giống ai. Tùy thuộc những sự phân bổ vừa ngẫu nhiên vừa tất nhiên mà những số phận khác nhau ấy sẽ may mắn hay hẩm hiu, hạnh phúc hay bất hạnh… không như nhau (những điều kiện tự nhiên, xã hội và di truyền…). Nghèo khổ, bất hạnh không phải là tội lỗi, chỉ là sự rủi ro. Rủi ro sẽ đến bất thiết thôi. Có thể kể đến các thiên tai, các đại dịch, các cháu lục và miền đất có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt; những người bị ốm đau, bệnh tật hiểm nghèo; những mảnh đời khốn khó không được chăm sóc, không được quan tâm…
+ Vì vậy, những người gặp điều kiện tốt, được hưởng cuộc sống tốt lành hơn phải biết chia sẻ, đùm bọc, giúp đỡ những người bất hạnh, thiệt thòi. Đó là lương tâm hướng tới sự công bằng, là trách nhiệm với cộng đồng, là thiện tình tự nhiên của nhiều loài, nhất là ở con người. Cha ông ta có câu: Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ là vì thế.
+ Cuộc sống sẽ tươi đẹp hơn nếu mỗi con người biết: Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình.
– Một con người thương yêu là một con người cao quý, hạnh phúc. Một xã hội nhân đạo là một xã hội văn minh, phát triển. Một xã hội chỉ thịnh hành đạo lí mạnh mẽ, thiết thực.
– Yêu thương, đùm bọc, che chở, giúp đỡ lẫn nhau là truyền thống tốt đẹp của con người Việt Nam. Đó là cái gốc đạo đức của mỗi con người, là nền tảng của luân lí xã hội, tạo nên sự đoàn kết trong cộng đồng.
4. Đánh giá và mở rộng
– Con người ta sống phải biết yêu thương, đùm bọc, chở che, giúp đỡ lẫn nhau. Sống phải biết cho và lúc cần sẽ được nhận lại. Người cha thấu hiểu lẽ đời và giàu tình người.
– Cách đối xử với người bất hạnh:
+ Tránh thái độ kì thị, khinh miệt, thương hại… (trong trường hợp này thương hại cũng giống như khinh miệt).
+ Nên nghĩ của cách đối xử: Giảm bớt khổ khổ về vật chất, cũng như giảm bớt cả nỗi tổn thương về tinh thần cho những người vốn đã bất hạnh đau khổ. Đó là biểu hiện của tình thương, tình người.
+ Thương người cũng chính là thương mình. Cái sâu sắc của người cha khi dạy con là lòng nhân ái.
– Nếu những bác làm cha mẹ đều chú ý nuôi dạy con cái như thế thì xã hội sẽ có những thế hệ trẻ biết sống một cách khoan dung và nhân ái.
– Phê phán: hiện tượng một số người sống thiếu sự đồng cảm, sẻ chia, vô cảm trước những bất hạnh, éo le của người khác. Khi chúng ta không trr bồi dưỡng được một cách nhìn, một thái độ và một cách ứng xử tốt đẹp thì hậu quả sẽ là tiêu cực: người thì trở nên cứng khổ, moi chúng ta không thanh thản, không hoan thiện, đó là lí do tốt đẹp của dân tộc bị mai một, xã hội không phát triển.
5. Bài học nhận thức và hành động
– Từ nhìn nhận đánh giá lại bản thân mình qua hành vi ứng xử với người bất hạnh xung quanh.
– Cần điều chỉnh cách sống, cách ứng xử để thể hiện là một người có văn hóa: Người yêu người, sống để yêu nhau (Tố Hữu).
II.Bài văn mẫu
Bài thơ Dặn con của nhà thơ Trần Nhuận Minh truyền tải bài học sâu sắc về cách dạy con thông qua những lời dặn dò giản dị nhưng đầy ý nghĩa. Là người từng trải, người cha trong bài thơ hiểu rõ những thăng trầm của cuộc sống. Ông nhận ra rằng hiện tại gia đình mình vẫn còn ấm no, hạnh phúc so với nhiều người khác đang phải đối mặt với khó khăn. Tuy nhiên, cuộc đời luôn biến đổi khôn lường, và biết đâu một ngày nào đó, chính ông cũng rơi vào cảnh cơ cực, trở thành người hành khất. Vì lẽ đó, người cha khuyên con hãy sống nhân hậu, biết tích đức, giúp đỡ những người kém may mắn. Ông tin rằng nếu con gieo mầm thiện lành hôm nay, một ngày nào đó, nếu ông rơi vào cảnh khốn khó, lòng tốt của người khác sẽ giúp đỡ ông. Lời dặn dò ấy tuy giản dị nhưng ẩn chứa triết lý nhân sinh sâu sắc. Không chỉ là lời dạy dành riêng cho con mình, mà qua đó, ông còn đánh thức lòng trắc ẩn, khơi gợi tinh thần sẻ chia trong lòng mỗi người. Với ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng giàu cảm xúc, Trần Nhuận Minh đã mang đến một bài thơ đầy giá trị nhân văn. Ông nhấn mạnh rằng trong vô vàn điều cha mẹ cần dạy con, thì điều quan trọng nhất chính là lòng yêu thương con người. Đây không chỉ là lời dặn của một người cha dành cho con, mà còn là thông điệp chung cho tất cả các bậc phụ huynh: hãy nuôi dưỡng trong con trẻ lòng nhân ái, để các em trở thành những người tử tế, biết sống vì cộng đồng.
